یزدفردا :ادیبه اسدی :گزارش فعالیت های گروه ادب و هنر موسسه بین المللی گفت و گوی فرهنگ ها و تمدن ها در سال 87

گروه هنر و ادبیات موسسه بین المللی گفت و گوی فرهنگ ها و تمدن ها در سال 87 به برگزاری هشت نشست فرهنگی با موضوعات مختلف اقدام کرد که با استقبال اندیشمندان، پژوهشگران و علاقمندان مواجه شد.

این گروه که از دی ماه 86 با امکانات محدود تشکیل شده است فعالیت خود را با رویکردی پژوهشی به موضوع های ادبی و هنری معطوف کرده است و می کوشد در محیطی دوستانه و امیدوار کننده فضای تک گویی رایج را بر هم زند و مجالی فراهم آورد تا همگان بتوانند درباره موضوع یک نشست به گفت و گو و تبادل نظر با یکدیگر بپردازند.

اردیبهشت ماه: اگر شاهنامه نبود...

اولین مراسم سال 87 به مناسبت 25 اردیبهشت روز فردوسی به نکوداشت این شاعر گرانقدر و اثر ارزشمندش شاهنامه که بی شک بزرگترین سند هویت ملی ایرانیان است اختصاص داشت.در این مراسم علاوه بر جمع کثیری از استادان، اهالی فرهنگ و اندیشه سید محمد خاتمی، دکتر محمد علی اسلامی ندوشن، دکتر حسین معصومی، دکتر شیرین بیانی، استاد فریدون مجلسی، احمد مسجد جامعی و... حضور داشتند.

در این نشست احمد مسجد جامعی وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره اهمیت و قابلیت های تصویر سازی و نگارگری شاهنامه سخن گفت. بعد از آن سید محمد خاتمی ریاست موسسه بین المللی گفت و گوی فرهنگ ها و تمدن ها درباره شاهنامه گفت:فردوسی نماینده بزرگ فرهنگ ممتاز ایرانی است که با اسلام بارور شده است و ما امروز نیاز داریم با فرهنگی که منشاء هویت ماست و فردوسی بیانگر آن بود با توجه به فرهنگ امروز که به شدت مضطرب و آشفته است گفت و گو کنیم و نیز با این ایده که در گفت و گوی فرهنگ ها و تمدن ها می توان از نگاه فردوسی و از نگاه هویت ممتاز ایران به گونه ای که فردوسی بیان می کند با فرهنگ های دیگر سخن گفت و وارد گفت و گو شد.

در ادامه ضمن پاسداشت مقام علمی دکتر اسلامی ندوشن ایشان با طرح این پرسش که " اگر شاهنامه نبود ایران چه می شد؟" به سخنرانی پرداختند.دکتر اسلامی در ابتا از نولدکه ایران شناس آلمانی و عبارت شنیدنی اش (شاهنامه کتابی است که هیچ ملتی نظیر آن را ندارد ) سخن گفت و پیرامون اهمیت و اعتبار شاهنامه در سرنوشت ایران و ایرانی توضیحاتی داد.
وی در پاسخ به پرسش مطرح شده گفت: واقعیت این است که ایران حافظه تاریخی اش را از دست می داد و هیچ کتاب دیگری نمی توانست این کار را بکند و اگر نبود گذشته و حافظه ما از آن دوران تمدن ساز از بین می رفت.او در ادامه به کوشش های فردوسی در استحکام بخشیدن به زبان فارسی اشاره کرد و اینکه در واقع ما امروز هنوز به زبان فارسی هزار سال پیش حرف می زنیم و می خوانیم در حالی که در زبان های دیگر این طور نیست .نسل امروزی انگلستان زبان شکسپیر را به آن معنا نمی فهمد و نیاز به تفسیر دارد همچنین زبان فرانسه قدیم برای امروزی ها نیازمند توضیح است.

در بخش دیگری از این برنامه دکتر ضیایی به سخنرانی پرداخت و خرد گرایی فردوسی را مهم تر و ارجمند تر از عقل گرایی دیگر شاعران و متفکران ایران برشمرد و افزود :بیش از سایر شاعران د ر کتاب شاهنامه ستایش خرد دیده می شود.
خرداد ماه :پاسداشت تلاش های علمی فرهنگی پرفسور ویلیام چیتیک عرفان پژوه امریکایی ویلیام چیتیک استاد پژوهش های دینی بخش مطالعات آسیایی و آُسیایی امریکایی دانشگاه ایلتی نیویورک نسبت به عرفان ایرانی و بویژه قله های آن همچون ابن عربی و مولوی توجه فراوانی داشته است و در سال 1353 موفق به دریافت دکترای زبان و

ادبیات فارسی از دانشگاه تهران می شود.
 وی دارای تالیفاتی چون من و مولانا (زندگی شمس تبریزی)راه عرفانی عشق و عوالم خیال و ...است. در این مراسم که در محل موسسه بین المللی گفت و گوی فرهنگ ها و تمدن ها برگزار شد سید محمد خاتمی رئیس موسسه، لوح سپاس موسسه را به پرفسور چیتیک و همسرش دکتر ساچیکو موراتا تقدیم کرد و گفت:گفت و گوی فرهنگ ها و تمدن ها می تواند راهگشای بشری باشد که از نا امنی و اضطراب و جنگ به تنگ آمده و خواستار زندگی آرام و بدون جنگ است.
همچنین دکتر احمد جلالی نماینده پیشین ایران در سازمان یونسکو با اشاره به ابعاد علمی پرفسور چیتیک گفت: استاد چیتیک در عمل یکی از منادیان گفت و گوی تمدن هاست یعنی از قلب یک تمدن به فضای تمدن دیگر آمده اند و حرفی که ایشان در آثارشان می زنند این است که بشریت جهان را درک می کنیم اما فقط یک مبنا برای درک جهان

و معنای آن وجود ندارد و باید به ذخیره ها ، تاریخ و میراث تمدن های دیگر هم نگاه کرد و از آن آموخت.
 سپس پروفسور چیتیک با ابراز خوشحالی از حضور در اندیشمندان ایرانی سخن خود را به زبان فارسی آغاز نمود، وی با اشاره به کتاب برخورد تمدن های هانتینگتون اظهار داشت که پس از انتشار آن کتاب همراه با دکتر نصر و استادان بزرگی از دانشگاه هاروارد تصمیم می گیرند تا گفت و گویی را میان تمدن اسلامی و تمدن کنفسیوسی آغاز کنند، وی درباره چگونگی این اقدام و دستاورد های آن سخن گفت که مورد توجه فراوان شرکت کنندگان در نشست قرار گرفت.


مرداد ماه: مشروطه /سینما / کودک

مرداد ماه برای گروه هنر و ادبیات موسسه گفت و گوی تمدن ها ماهی پر از کار و تلاش بود. چرا که این گروه سه نشست پربار "جنبش مشروطه و تحولات فکری و ادبی دوران جدید " ،" ترجمه راهی برای شناخت سینما ، و "کودک و گفت و گو " را برگزار کرد.


نشست جنبش مشروطه و تحولات فکری و ادبی دوران جدید در تاریخ 13 مرداد با حضور شخصیت های برجسته علمی و فرهنگی و گروهی از پژوهش گران جوان، و با سخنرانی محمد صادقی و استاد فریدون مجلسی برگزار شد.

محمد صادقی دبیر گروه هنر و ادبیات موسسه ، با اشاره به اینکه در بررسی ادبیات مشروطه بدون نگاه تاریخی و نگاه ژرف به وضعیت سیاسی و اجتماعی دوران مشروطه و قبل از آن نمی توان نتیجه گیری سود مندی به دست آورد،سخن خود راآغاز کرد.

وی در ادامه به شکست ایران در جنگ های ایران و روسیه و تلاش ناکام عباس میرزا در بازسازی و ایجاد ارتش مدرن پرداخت و اعزام محصلان ایرانی به اروپا برای فراگیری دانش جدید را اقدامی پر سود ارزیابی کرد و رونق گرفتن ترجمه آثار غربی در زمینه داستان و نمایشنامه نویسی در دوره ناصرالدین شاه و تاثیر دارالفنون را

اقداماتی مهم برشمرد.
همچنین محمد صادقی با تاکید بر ورود مفتهیم تازه و نو در ادبیات مشروطه و تلاش های روشنفکرانی مانند آخوندزاده، ملکم خان ،میرزا آقا خان کرمانی و...افزود : داستان ستارگان فریب خورده از فتحعلی آخوند زاده نخستین داستان ایرانی از یک نویسنده ایرانی بود که به تعبیری، سرنوشت اندوهبار مشروطه خواهان و تجدد خواهان را بیان می کرد. و جالب است ،فریدون آدمیت هم آخوند زاده را آغازگر فن تئاتر نویسی در آسیا می خواند.

سپس فریدون مجلسی- پژوهشگر و مترجم – به دوره تجدد و شکل گیری تمدن نوین غرب و موضوع تجدد در ایران پرداخت و گفت : درباره تحول نگارش فارسی پس از مشروطه، نکته مهمی که نباید از آن غافل ماند و نه فقط بر آئین نگارش بلکه بر شیوه های تفکر و انشای فارسی اثر گذاشته، نقش مترجمان قوی دستی بوده است که نخست

ایراد بزرگی در نگارش فارسی را برطرف کرده است. آنان بوده اند که نقطه گذاری را به نثر فارسی آورده اند.

پیش از آن ،کتاب های ما از جایی آغاز می شد و یک نفس تا پایان ادامه می یا فت. مجلسی همچنین به تاثیر کارهای مهمی در حوزه ادبیات مانند (منشآت ) قائم مقام و (رسم التواریخ) پرداخت و گفت:تحول فارسی از ثقیل نویسی و تصنع به ساده و روان نویسی در شعر نیز به همان اندازه اثر گذاشت و به شاعرانی چون عارف قزوینی، ایرج میرزا،میرزاده عشقی تا پروین اعتصامی و بهار و دهخدا و دیگران راهگشای بزرگان سد شکنی چون نیما ،فروغ فرخزاد،اخوان ثالث، سایه، فریدون مشیری، احمد شاملو ،شهریار،امیری فیروزکوهی و دیگرانی شدند که با مشت محکم (از خون جوانان وطن لاله دمیده /وز قامت سرو قدشان سرو خمیده) و با سر دادن ناله مرغ سحر پرچم دار آن نهضت بوده اند.
 لازم به یاد آوری است که فریدون مجلسی دانش آموخته دانشکده زبان و زبان شناسی دانشگاه جورج تاون و دوره ویژه دیپلماسی امریکا دانشگاه جانز هاپکینز است و تالیفات و ترجمه های بسیاری در زمینه ادبیات داستانی ،حقوق و سیاست دارد.

دومین برنامه گروه در تابستان امسال "نشست ترجمه راهی برای شناخت سینما" بود. در این مراسم ابتدا دکتر هادی خانیکی مدیر موسسه با پرداختن به ضرورت ترویج فرهنگ گفت وگو سخنان خود را آغاز کرد: چه سینما و چه ترجمه ، قطعا از مولفه های اصلی گفت و گو هستند تا بدون دخالت و پیش داوری بتوانیم دیگری را آنچنان که

هست بشناسیم و باید در نظر داشته باشیم که حاملان و عاملان گفت و گو بیش از هر کسی اصحاب هنر و فرهنگ در سراسر دنیا هستند. پس از آن روبرت صافاریا ن مترجم و منتقد سینمای ایران با آثاری چون نشانه شناسی سینما (نوشته کریستین متز) اومانیسم در نقد فیلم (نوشته رابین وود) تارخ سینما (نوشته دیوید برودل و کریستین تامسون)

به سخنرانی درباره ترجمه و تاثیر فراوان آن در ارتباط فرهنگی پرداخت و گفت: ترجمه اساسا ارتباط مستقیمی با گفت و گو دارد و طبعا" کسانی که زبان همدیگر را نمی فهمند نمی توانند سخن همدیگر را هم دریابند و ترجمه عاملی است برای شکستن سد زبان و البته این کار آسانی نیست.
هم چنین در بخش دوم این مراسم نشست گفت وگویی در ادامه سخنان روبرت صافاریان پیگیری شد و حاضران در نشست با طرح موضوع هایی مانند مشکلات ترجمه،رعایت امانت داری در ترجمه،مفهوم اصلی ترجمه و تاکید بر محتوای اثر ،دوبله در سینما و... با نقد و نظر خویش موضوع اصلی برنامه را مورد بررسی بیشتر قرار دادند.

سومین نشست تابستانی گروه ادب و هنر در حالی برگزار شد که مدیران و اعضای موسسه گفت و گوی تمدن ها با اعضای شورای کتاب کودک به توافق برای همکاری های بیشتر واجرای برنامه های مشترک رسیده بودند.

در ابتدای این نشست محمد صادقی دبیر گروه هنر و ادبیات موسسه از فعالیت های گسترده گروه در زمینه های مختلف هنری و ادبی و برگزاری نشست های علمی و فرهنگی بر لزوم توجه به ادبیات کودکان و نوجوانان سخن گفت.هم چنین آذر اقلیدس دبیر گروه مروجین خواندن ادبیات شورای کتاب کودک نیز با استقبال از همکاری با گروه هنر و ادبیات موسسه گفت و گوی تمدن ها ضمن معرفی اعضای گروه درباره کارهای انجام شده توسط گروه مروجین خواندن ادبیات کودکان و نوجوانان توضیحاتی ارائه کرد.

یکی از اعضای گروه هنر و ادبیات موسسه نیز با عنوان "چطور میتوانیم فرهنگ صلح را در میان کودکان نهادینه سازیم؟" سخن گفت. در این نشست مشترک ،اعضای هر دو گروه دغدغه های خود را پیرامون مسائل کودکان، حقوق کودکان، ضرورت ترویج فرهنگ کتابخوانی در میان خانواده های ایرانی ، اهمیت بازی های کودکان و سوق دادن آنان به همکاری و همدلی با یکدیگر بوسیله بازی ها، ایجاد کتابخانه های سیار و تاثیر آن در رشد و ارتقا و...ابراز داشتند و بر تداوم نشست های مشترک تاکید نمودند.

در این نشست فرهنگی فریدون عموزاده خلیلی، محمد صادقی، آذین اقلیدس، فرشته قبادی، شهرزاد رسولی ، فرشاد رستمی ، مریم یزدان بخش ، محمد هاشمی ،فرشته دباغ ، بیتا عظیمی نژادان ، حدیث لزر غلامی و... حضور داشتند.



مهر ماه:اندیشه سهروردی و 10 اندیشمند غربی

در اولین نشست پاییزی موسسه دکتر محمد بقایی(ماکان) پژوهشگر ،نویسنده و مترجم نام آشنای کشورمان در یک سخنرانی آرای سهروردی را با آرای 10 اندیشمند غربی نظیر هگل، دکارت، مارتین لوتر، نیچه، جرج الیوت، ویلیام جیمز ، لورد هاردین و... بررسی تطبیقی کرد و به بیان مشابهت های میان آنان پرداخت.

در این نشست که در محل موسسه انجام پذیرفت، دکتر بقایی بر اهمیت حوزه ادبیات تطبیقی تاکید کرد و گفت :اگر در حوزه ادبیات تطبیقی پای بگذاریم ،وارد گفت و گوی فرهنگ ها می شویم. حقیقت این است که در ادبیات تطبیقی در کشورهای پیشرفته شاخه های بسیاری می بینیم، اما متاسفانه در کشور ما این شاخه حداقل باید بپذیریم که بسیار پژمرده است و ما چیزی به نام ادبیات تطبیقی نداریم. در حالی که یکی از راه های شناخت اندیشه بر آمده از کشورها ، رشته ادبیات تطبیقی است که نه در بخش دولتی و نه در بخش خصوصی انجام نمی شود.
 او افزود اولین کسی که در ایران پایه ادبیات تطبیقی را گذاشت سهروردی بود و امروز گویی که اصلا وجود نداشته است. بقایی سپس در اشاره ای کوتاه اما شنیدنی به بررسی تاثیر سهروردی بر اندیشمندان ایرانی نیز پرداخت و کسانی چون قطب الدین شیرازی،جلال الدین دوانی،ملا هادی سبزواری، میردامادو... را متاثر از سهروردی و اندیشه هایش خواند. وی همچنین به تاثیر فراوان سهروردی برحافظ نیز اشاره کرد و اظهار داشت اگر مفردات و ترکیبات دیوان حافظ را که به نوعی مرتبط با اندیشه اشراق است حذف کنیم به جرات می توان گفت دیگر دیوانی به نام حافظ که قابل استفاده باشد وجود نخواهد داشت.

او در ادامه به مشابهت های بسیار اندیشه هگل با سهروردی اشاره کرد و گفت:هگل معتقد است یک فلسفه وجود دارد و هیچ گاه نمی توان گفت فلسفه هایی وجود دارد.سهروردی نیز اندیشه هارا نمی پذیرد و تنها به یک اندیشه قائل است.

همچنین دکارت معتقد است هرگز چیز کاملی از درون چیز ناقص سر در نمی آورد.همین اندیشه در سهروردی نیز هست که می گوید حقیقت علت نمی تواند کمتر از حقیقت معلول باشد.

وی تاکید کرد همه اشکال ما در این است که به دنبال هویت سازی نمی رویم و توجه نمی کنیم و هویت مان را به جوانان معرفی نمی کنیم و نمی گوییم ما کسانی را داشته ایم که چهار صد سال ،ششصد سال ،و حتی هزار سال قبل از اینکه در غرب این اندیشه ها مطرح شود ،آنها را به زبان آورده بودند.

در ادامه این نشست دکتر هادی خانیکی با تاکید بر ضرورت نشست های گفت و گویی سخن خود را این گونه پی گرفت: همه ما در حد معرفت اندکی که داریم می توانیم تشخیص بدهیم که با سهروردی می شود گفت وگو را فهمید و نسبتی که میان فهم ایرانی و فهم اسلامی او وجود دارد بسیار راهگشاست. چنان که پس از مرگش هم گفت و گو بر اساس او صورت می گیرد. اندیشه سهروردی در میان فلسفه های دیگر و حتی غیر ایرانی مطرح می شود و این موضوع خیلی مهم است.

آذر ماه: سمینار بین المللی شهر و گفت و گو

موسسه در ادامه فعالیت های علمی فرهنگی خود ،نشست" شهر و گفت و گو،گسترش گفت و گو با ایجاد،حفظ و احیای محله " را از تاریخ 23 تا 25 آذر ماه سال جاری و باحضور استادان و صاحب نظران برجسته معماری،شهر سازی ،جامعه شناسی وهنر از ایران،فرانسه ،یونان،انگلیس برگزار کرد.

این سمینار با هدف رایزنی درباره چگونگی تاثیر گفت و گو بر زندگی شهری و چگونگی طراحی شهر به منظور گسترش زمینه های مساعد برای گفت و گو در مرکز پژوهشی نقش جهان فرهنگستان هنر برگزار گردید.و در آن دکتر هادی خانیکی، دکتر ناصر گلزاری،احمد مسجد جامعی ،مهندس سید محمد بهشتی ،دوینا پترسکیو ،مهندس

پوروزیری ، یارا شریف ،پرویز کلانتری ،مهندس ترنج خوانساری ،سما حجاوی ،لورا انگلزو و... با ارائه مقالات خود خوانشی دیگر را از فضای شهری ارایه کردند.

سید محمد خاتمی، رئیس موسسه گفت و گوی فرهنگ ها و تمدن ها در این مراسم گفت:برای پیشرد اندیشه ی گفت و گوی فرهنگ ها باید بزرگ فکر کرد و از کوچک آغاز.وی با تاکید بر این که روح جامعه" عدل" است و عدل یکی از چهار فضیلت شهر مطلوب افلاطونی است که در کنار حکمت ،شجاعت و خویشتن داری اهمیت دارد و عدالت در این میانه از همه مهم تر است.

سید محمد خاتمی با اعلام اینکه امروز سخن برسر آن نیست که باید برای احیای آن محله ها یا آن سنت ها به گذشته باز گشت و در گذشته زیست ،گفت:سخن اصلی آن است که آن گونه معماری و شهرسازی پاسخ شایسته و درخور به نیاز زمانه ی خود بودند

اما آیا اکنون تنتسبی میان این فضاهای کالبدی و شهری با نیاز ها و ضرورت های این زمانه هست؟ بازگشت به هر سنتی نه مقدور است و نه مطلوب،اما آیا گسیختگی از هویت و فرهنگ و تاریخ هم منجر به مدرن شدن و پاسخ گویی به نیازهای انسان و جامعه مدرن می شود؟

رئیس موسسه گفت و گوی تمدن ها در نشست شهر و گفت و گو یاد آور شد نقد سنت و نه نفی آن در کنار نقد مدرنیته و نه نفی آن راهبرد مناسب برای عرصه های مختلف فرهنگی و اجتماعی و سیاسی ماست. می توانیم این راهبرد را به صورتی دیگر بیان کنیم و آن گفت و گوی سنت و مدرنیته در حوزه های مختلف زندگی امروز است.از گفت و گوی میان جهان زیست های نو و کهن ،خلاقیت و نوآوری و روایت های جدید و تاثیرگذار برای بهبود کیفیت زندگی انسان و جامعه کنونی در می آید و این ملموس ترین اثر ونتیجه گفت و گوی تمدن هاست که من در عرصه های مختلف بر آن اصرار داشتم و دارم.

آغاز به کار شورای هنر و ادبیات

و در آخر اینکه با نظر دبیر و مسئول گروه هنر و ادبیات موسسه بین المللی گفت و گوی فرهنگ ها و تمدن ها شورای هنر و ادب این موسسه راه اندازی شد.

این شورا در مراسمی با حضور تعدادی از جوانان علاقمند آغاز به کار کرد. در این نشست ابتدا محمد صادقی ،دبیر گروه با اشاره به فعالیت های پیشین گروه هنر و ادبیات و برنامه های گوناگونی که با حداقل امکانات برگزار می شود اما به هر شکل از کیفیت علمی و پژوهشی بالایی بر خوردار است ،شکل گیری شورای ادب و هنر را گامی برای گسترش کارهای علمی و فرهنگی موسسه خواند.

پس از سخنان وی، عموزاده خلیلی مسئول گروه هنر و ادبیات با مهم شمردن موضوع هنر و ادبیات در روابط بین فرهنگی سخن خود را چنین ادامه داد : من گمان میکنم ادبیات و هنر ،لطیف ترین و سهل ترین ابزاری است که می شود از طریق آن بحث و گفت و گو را پیش برد.اگر ما برنامه های اندیشه ای داشته باشیم و ورودی آن از طریق هنر و ادبیات باشد بهتر است و مخاطب ما دیگر محدود و خاص نمی شود و می توان به بحث اجتماعی شدن گفت و گو فکر کرد.

همچنین در این مراسم "امیرحسین مهدی زاده "مدیر داخلی موسسه درباره اهمیت موضوع گفت و گوی فرهنگ ها و تمدنها و لزوم پیگیری کارهای منظم تر در موسسه سخن گفت و در پایان نیز اعضای شورای هنر و ادبیات ،نظر ها و پیشنهاد های خود را درباره موضوعات مورد بحث در این نشست مطرح کردند.
  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا